Preeklampsi (Gebelik Zehirlenmesi) Riski ve Beslenme

Preeklampsi riskini azaltan besinler nelerdir?

Preeklampsi, anne ve bebeği tehlikeye sokabilecek ciddi bir durumdur. Preeklampsi, anneye zarar verdiği kadar anne karnındaki bebeğe de zarar verebilir. Bu durumun en çok görülen komplikasyonu ise bebekte gelişim geriliği olmasıdır.

Preeklampsi, hamileliğin 20. haftasından sonra gelişen ve kan basıncının ≥140 veya ≥90 mmHg olduğu bir durumdur. Gebelikte meydana gelen bu proinflamatuar (iltihap tetikleyici) süreç, yaklaşık %3-5 oranında hamile kadını etkilemektedir. Son yıllarda, artan obezite ve gebelik yaşı ile birlikte preeklampsi vakalarında bir artış gözlemlenmiştir.

Preeklampsiye katkıda bulunan beslenme ile ilişkili risk faktörleri neler? Hangi besinler ve besin öğeleri preeklampsi riskini azaltmaya yardımcı olabilir? Bu yazıda, yakın tarihte yapılan bir meta-analize dayanan bulgulara göre bu sorulara cevap vereceğiz.

Gebelik Öncesi Obezite

Aşırı yağ dokusuna sahip kadınlar, sağlıklı vücut yapısına sahip olanlara kıyasla daha yüksek preeklampsi riski taşımaktadır. Bu riskin bir nedeni, obezitede artan oksidatif stres, inflamasyon ve damarlarda meydana gelen hasardır. Ayrıca, leptin hormonu da obez kişilerde düzensizleştiği için, kan basıncında ve plasental büyüme faktöründe artışa neden olabilir. [1,2]

Gebelik öncesi yüksek vücut kitle indeksi (VKİ), preeklampsi riskinin artması ile ilişkilidir. Yapılan bir çalışmada, yüksek VKİ’ye sahip kadınlarda preeklampsi görülme olasılığı %70 daha yüksek bulunmuştur. [3]

Gebelikte Aşırı Kilo Alımı

Amerikan Kadın Doğum ve Jinekoloji Derneği’ne göre; önerilerin üzerinde kilo artışı, preeklampsi riskini artırmaktadır (4). Bir çalışmada sağlıklı veya fazla kilolu (BKİ = 18.5-30 kg/m²) hipertansif kadınlarda aşırı ağırlık kazanımı, preeklampsi riskini %40 ila %90 oranında artırmıştır [5]. Bu nedenle gebelik sırasında ağırlık kazanımı, dikkatle takip edilmelidir. Aslında, hamileliğin erken dönemlerinde aşırı ağırlık kazanımı muhtemelen ödem (sıvı tutulması) ile ilgilidir ve preeklampsi riskinin erken işaretidir. Sağlıklı bir gebelik süreci için kilo kontrolü, dengeli bir beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleriyle desteklenmelidir.

Preeklampsi Riskini Azaltmaya Yardımcı Olabilecek 4 Yol

1. Yeterli Protein Alımı
   Düşük protein alımı (<65 g/gün) preeklampsi ve eklampsi riskinin artmasıyla ilişkilendirilmiştir. Toplam protein alımının yanı sıra, spesifik amino asitlerin alımı da önemlidir. Preeklampsi, kan damarlarını etkileyen bir bozukluktur, bu nedenle kan damarlarının genişlemesi ve kasılması için yeterli yeteneğe sahip olmak kan basıncının düzenlenmesi için önemlidir. Amino asit glisin, bu kan damarı esnekliğine izin veren elastin üretimine yardımcı olur. Ayrıca serbest radikalleri azaltarak oksidatif strese karşı korur, nitrik oksit mevcudiyetinin artmasına izin verir ve kan damarlarını da destekler. [6]

2. Diyet Lifi ve Renkli Beslenme
   Günlük 25-30 gram lif tüketimi, preeklampsi riskini azaltmaya yardımcı olur. Lif açısından zengin beslenme, aynı zamanda LDL kolesterol ve serum trigliserit düzeylerini düşürmektedir.

   Sebzeler ve meyveler en iyi potasyum kaynaklarımızdan bazılarıdır, yani: yeşil yapraklı sebzeler, domates, muz, Brüksel lahanası, mantar, kış kabağı, avokado, narenciye ve brokoli. Vücutta potasyum ve sodyum dengesi, kan basıncını düzenlemede kritik bir rol oynar. Ek olarak, taze ürünler - özellikle renkli meyve ve sebzeler - antioksidanlar açısından zengindir. Preeklampsi muhtemelen oksidatif stresteki artıştan kaynaklandığından, antioksidanlar bunu dengelemeye yardımcı olur. [7,8,9]

3. Kalsiyum
   Preeklampsi olan kadınlar da daha düşük kalsiyum ve magnezyum alımına sahip olma eğilimindedir. Bunu hafifletmek için, preeklampsi olan kadınlara genellikle kalsiyum takviyeleri önerilir. 2018’de yapılan bir Cochrane incelemesi, yüksek doz kalsiyum takviyesinin (>1000 mg/gün) özellikle düşük kalsiyumlu diyete sahip kadınlarda hamilelikte yüksek tansiyon ve preeklampsi riskini azalttığını öne sürdü. Yüksek doz kalsiyum takviyesine başlamadan önce doktorunuza danışınız. [10,11,12,13,14]

4. D Vitamini
   D vitamini eksiklikleri, iltihaplanmayı artırarak preeklampsi riskini artırabilir. Hamile kadınlarda D vitamini seviyeleri izlenmeli ve eksiklik varsa takviyelerle desteklenmelidir. [15,16,17]

Kan Şekerinizi Dengeleyin

Bu konunun önemini vurgulamadan geçemeyeceğim. Dengeli öğünler yapmanın glisemik açıdan pek çok faydası olduğunu biliyoruz, ancak yüksek kan şekeri ve yüksek tansiyon birbiriyle ilişkili olabilir mi?

Bir kadının ilk trimesterde insülin direnci (kan şekeri dengesizliğinin bir göstergesi) yaşaması, ilerleyen dönemlerde preeklampsi gelişimini öngörebilir. Bu durum, preeklampsi gelişiminin kan şekeri dengesizliği olan kadınlarda, örneğin gestasyonel diyabet gibi durumlarda, daha yaygın olmasının bir nedeni olabilir.

Herhangi bir teşhis konmamış olsa bile, hamilelikte rafine karbonhidrat tüketiminin yüksek olması, preeklampsi için bir risk faktörüdür. Yaklaşık 33.000 hamile kadın üzerinde yapılan bir çalışmada, en fazla ilave şeker (ultra işlenmiş gıdalar) tüketen kadınların preeklampsi geliştirme olasılığının daha yüksek olduğu bulunmuştur.

İyi haber ise, vücudunuz için doğru miktarda karbonhidrat tüketerek (bazı kişiler daha fazlasını tolere edebilirken, bazıları daha azına ihtiyaç duyabilir) ve daha kaliteli karbonhidratları (yani daha az işlenmiş olanları) tercih ederek bu riski azaltabilirsiniz. Ek olarak, öğünlerde ve atıştırmalıklarda karbonhidratları hangi yiyeceklerle birleştirdiğiniz, kan şekerinizi ne kadar yükselttiklerini etkileyebilir. En stabil kan şekeri seviyeleri için karbonhidratları protein, yağ ve lif içeren yiyeceklerle birleştirin. Örneğin, bir dilim ekmek yiyecekseniz, yanında bir protein kaynağı, örneğin yumurta, peynir veya fıstık ezmesi gibi besinlerle tüketerek daha dengeli kan şekeri seviyelerine ulaşabilirsiniz. [18]

Sonuç

Preeklampsi riski yüksek olan kadınların, diyet ve beslenme durumları yakından takip edilmelidir. Meyve, sebze ve lif tüketimi artırılmalı; işlenmiş gıdalar ise azaltılmalıdır. Gebelik süresince, bir Beslenme Uzmanı ile görüşmek kişiye özel öneriler almak açısından oldukça önemlidir.

---

Preeklampsi riskini azaltmak veya hamilelik sürecinde doğru beslenme hakkında daha fazla bilgi almak için size özel bir plan hazırlayabilirim. Bana ulaşın ve birlikte sağlıklı bir gebelik süreci için adım atalım!

---

Kaynaklar:

1. Perry A, Stephanou A, Rayman MP. Dietary factors that affect the risk of pre-eclampsia. BMJ Nutr Prev Health. 2022;5(1):118-133. doi: 10.1136/bmjnph-2021-000399.
2. Seely EW, Ecker J. Clinical practice. Chronic hypertension in pregnancy. N Engl J Med. 2011;365(5):439-446. doi: 10.1056/NEJMcp0804872.
3. Nutrition During Pregnancy|ACOG. Accessed September 1, 2022.https://www.acog.org/womens-health/faqs/nutrition-during-pregnancy https://www.acog.org/womens-health/faqs/nutrition-during-pregnancy
4. Hillesund ER, Seland S, Bere E, et al. Preeclampsia and gestational weight gain in the Norwegian Fit for Delivery trial. BMC Res Notes. 2018;11(1):282. doi: 10.1186/s13104-018-3396-4.
5. Badon SE, Dublin S, Nance N, et al. Gestational weight gain and adverse pregnancy outcomes by pre-pregnancy BMI category in women with chronic hypertension: A cohort study. Pregnancy Hypertens. 2021;23:27-33. doi:10.1016/j.preghy.2020.10.009.
6. El Hafidi, Mohammed, Israel Pérez, and Guadalupe Baños. “Is glycine effective against elevated blood pressure?.” Current Opinion in Clinical Nutrition & Metabolic Care 9.1 (2006): 26-31.
7. Frederick IO, Williams MA, Dashow E, Kestin M, Zhang C, Leisenring WM. Dietary fiber, potassium, magnesium and calcium in relation to the risk of preeclampsia. J Reprod Med. 2005;50(5):332-344
8. Qiu C, Coughlin KB, Frederick IO, Sorensen TK, Williams MA. Dietary fiber intake in early pregnancy and risk of subsequent preeclampsia. Am J Hypertens. 2008;21(8):903-909. doi: 10.1038/ajh.2008.209.
9. Birukov, A., et al.. “Aldosterone, Salt, and Potassium Intakes as Predictors of Pregnancy Outcome, Including Preeclampsia”. Hypertension, vol. 74, no. 2, Hypertension, 2019, pp. 391-398.
10. Hofmeyr, G. Justus, et al. “Calcium supplementation during pregnancy for preventing hypertensive disorders and related problems.” Cochrane database of systematic reviews 10 (2018).
11. Hofmeyr GJ, Lawrie TA, Atallah ÁN, Torloni MR. Calcium supplementation during pregnancy for preventing hypertensive disorders and related problems. Cochrane Database Syst Rev. 2018;10:CD001059. doi: 10.1002/14651858.CD001059.pub5.
12. Khanam F, Hossain B, Mistry SK, et al. The association between daily 500 mg calcium supplementation and lower pregnancy-induced hypertension risk in Bangladesh. BMC Pregnancy Childbirth. 2018;18(1):406. doi: 12.1186/s12884-018-2046-0.
13. Meertens L, Scheepers H, Willemse J, Spaanderman SL, Smits LJM. Should women be advised to use calcium supplements during pregnancy? A decision analysis. Matern Child Nutr. 2018;14(e12479):1-8. doi: 10.1111/mcn.12479.
14. WHO Recommendation on Calcium Supplementation before Pregnancy for the Prevention of Pre-Eclampsia and Its Complications. WHO; 2020.
15. Aguilar-Cordero MJ, Lasserrot-Cuadrado A, Mur-Villar N, León-Ríos XA, Rivero-Blanco T, Pérez-Castillo IM. Vitamin D, preeclampsia and prematurity: A systematic review and meta-analysis of observational and interventional studies. Midwifery. 2020;87:102707. doi: 10.1016/j.midw.2020.102707.
16. Pilz S, Zittermann A, Obeid R, et al. The role of vitamin D in fertility and during pregnancy and lactation: A review of clinical data. Int J Environ Res Publ Health. 2018;15(10):2241. doi: 10.3390/ijerph15102241.
17. Curtis EM, Moon RJ, Harvey NC, Cooper C. Maternal vitamin D supplementation during pregnancy. Br Med Bull. 2018;126(1):57-77. doi: 10.1093/bmb/ldy010. 18.Borgen, I., et al. “Maternal sugar consumption and risk of preeclampsia in nulliparous Norwegian women.” European journal of clinical nutrition 66.8 (2012): 920-925.