Gebelikte Bitki Çayı İçilir Mi?

“Doğal olan güvenlidir” inancı sebebiyle, dünya genelinde otlar ve bitkisel ürünlerin kullanımı popüler hale gelmiş ve hamilelik döneminde bile sık kullanılmaktadır. Gebeler bitki çaylarını genellikle rahatlamak, artan sıvı ihtiyacını karşılamak veya bazı semptomlarını hafifletmek amacıyla kullanırlar.
Tüketilen herhangibir gıdanın/içeceğin potansiyel istenmeyen etkileri göz önünde bulundurulmalıdır. Bu özellikle hamilelik döneminde daha önemlidir, çünkü hızla büyüyen fetüs hücre büyümesi ve bölünmesinde etkili olabilecek olumsuz etkilere karşı savunmasızdır. Türkiye’de yapılan bir çalışmada, 1. ve 2. trimesterlerde en sık kullanılan bitkisel ürünlerin ıhlamur, nane-limon ve zencefil olduğu bildirilmiştir. İstanbul’da hamile kadınlara önerilen ve kullanılan en yaygın bitkisel çayların ise rezene, ıhlamur ve tarçın olduğu belirtilmiştir. Tüm çaylar gebelikte güvenli kabul edilmez. Özellikle bazı bitki çaylarından kaçınmak gerekebilir.

Kafeinli Çayları Sınırlayın

Siyah, yeşil, beyaz, matcha, chai ve oolong çayları kafein içerir. Gebelikte kafein alımının sınırlanması önerilmektedir. Kafein plasentayı kolayca geçebilir ve bebeğin olgunlaşmamış karaciğeri kafeini parçalamakta zorlanır. Bu nedenle, gebelik döneminde kafein alımının sınırlandırılması önerilir. Araştırmalar, hamilelik sırasında aşırı kafein alımının düşük doğum ağırlığı, erken doğum ve doğum kusurları riskini artırabileceğini göstermektedir. Ayrıca, yüksek miktarda kafein tüketimi düşük veya ölü doğum riskini de yükseltebilir. Bu nedenle, hamilelikte kafein alımı günde 200 mg ile sınırlı tutulmalıdır. Öte yandan, bazı kadınlar genetik olarak kafeine karşı daha hassastır ve günde 100-200 mg kafein tükettiklerinde bile düşük yapma riskinin 2,4 kat daha yüksek olabileceği öne sürülmektedir. Çayların kafein içeriği kahveye göre daha düşük olsa da, günlük kafein sınırını aşmamak adına tüketimleri ölçülü olmalıdır.

En Sık Kullanılan Bitki Çayları Güvenilir Mi?

Ahududu Yaprağı: Ahududu yaprağı çayı, doğum sürecini hızlandırma etkisi nedeniyle en sık kullanılan bitkisel çaylardan biridir. Ancak doğumu hızlandırmaya yönelik etkisi kanıtlanmamıştır. Gestasyonel diyabet tanısı almış ve insülin kullanan 38 yaşındaki bir kadın, ahududu yaprağı çayı tükettikten sonra hipoglisemi yaşayıp insülin dozunu düşürmek zorunda kalmıştır. Hayvan çalışmaları, ahududu yapraklarının kan şekerini düşürücü etkileri olduğunu göstermektedir. Yetersiz çalışma nedeniyle hamilelikte “dikkatle kullanılmalı” olarak sınıflandırılmıştır.

Nane: Hamilelikte gaz ve mide bulantısını hafifletme etkisiyle kullanılan nane çayı, antispazmodik ve süt artırıcı etkileriyle bilinir. Fetüs veya anne üzerinde bilinen zararlı bir etkisi olmamakla birlikte, erken gebelik dönemlerinde aşırı tüketimi önerilmez, çünkü emmenagog etkileri olabileceği düşünülmektedir. Bu nedenle aşırı kullanımı yol açabileceği yan etkilerden dolayı dikkatli kullanılması önerilir. Hamilelik sırasında kullanılan bitkisel ilaçların güvenlik sınıflandırmasına göre, nane (%15,9) güvenli olarak sınıflandırılan en sık kullanılan bitkisel ilaçlardan biridir.

Papatya: Papatya çayı gastrointestinal rahatsızlıkları hafifletmek ve uyku sorunlarına yardımcı olmak için kullanılır. Ancak düzenli tüketiminin erken doğum veya düşük riskini artırabileceği bildirilmiştir. Üçüncü trimesterde düzenli papatya tüketiminin erken doğum ve düşük doğum ağırlığı riskiyle ilişkili olduğu gösterilmiştir. Bu nedenle hamilelikte kullanımının güvenli olmadığı düşünülmektedir.

Zencefil: Genellikle hamilelikte bulantıyı hafifletmek amacıyla kullanılır. Ancak, hamilelik süresince sürekli kullanımının prematüre doğum ve düşük doğum ağırlığı ile ilişkili olduğu bildirilmiştir. Kadınlar için güvenliğiyle ilgili endişeler olduğundan, zencefil hamilelik sırasında kullanılacaksa, sınırlı miktarda olmalıdır. Önerilen doz, rahim uyarıcı etkileri nedeniyle 4 g’ı geçmemek üzere gebeliğin bulantı ve kusması için günde 1.000 mg’dır.

Rezene: Çay olarak sıklıkla tüketilen rezene, östrojenik etkileri nedeniyle hormon dengesini etkileyebilir. Hayvan çalışmalarında rezene esansiyel yağının uterus kasılmalarını azalttığı gösterilmiştir. Yıllardır kullanılmasına rağmen, potansiyel olumsuz etkisiyle ilgili hala endişeler var. Ayrıca rezene özlerinin diğer ilaçlarla potansiyel etkileşimlere neden olan insan karaciğeri sitokromu P450 enzim inhibitör aktivitesine sahip olduğu bildirilmiştir. İnsanlarda toksik etkileri konusunda daha fazla çalışma gerekmektedir.

Sonuç

Ahududu yaprağı, nane, zencefil çayları potansiyel olarak güvenli kabul edilse de, ilk trimesterde ahududu yaprağı ve nane çayından kaçınılabilir. Bitkisel ürünlerin hamilelikte kullanımı hakkında detaylı ve net bilgiler bulunmadığından ve tüketildiğinde anne ve bebek için olumsuz sonuçlara veya toksisiteye yol açabileceğinden dolayı mutlaka doktor tavsiyesi alınmalıdır.

Öte yandan, yapılan bir çalışmada siyah, yeşil, beyaz ve oolong çaylarının %20’sinin alüminyum ile, %73’ünün ise gebelikte güvenli olmayan seviyelerde kurşunla kontamine olduğu bulunmuştur. Bu risk tamamen ortadan kaldırılamaz. Ancak, güvenilir markalardan çay satın almak bu riski bir miktar azaltabilir.

---

Kaynaklar

1. Illamola, S. M., Amaeze, O. U., Krepkova, L. V., Birnbaum, A. K., Karanam, A., Job, K. M., Bortnikova, V. V., Sherwin, C. M. T., Enioutina, E. Y. “Use of Herbal Medicine by Pregnant Women: What Physicians Need to Know.” Front Pharmacol. 2020 Jan 9; 10:1483. doi: 10.3389/fphar.2019.01483.
2. Ahmed, M., Hwang, J. H., Choi, S., Han, D. “Safety classification of herbal medicines used among pregnant women in Asian countries: a systematic review.” BMC Complement Altern Med. 2017 Nov 14; 17:489. doi: 10.1186/s12906-017-1995-6.
3. Dante, G., Pedrielli, G., Annessi, E., Facchinetti, F. “Herb remedies during pregnancy: a systematic review of controlled clinical trials.” J Matern Fetal Neonatal Med. 2013 Feb; 26(3):306-12. doi: 10.3109/14767058.2012.722732. Epub 2012 Oct 24.
4. Holst, L., Wright, D., Haavik, S., Nordeng, H. “Safety and efficacy of herbal remedies in obstetrics-review and clinical implications.” Midwifery. 2011 Feb;27(1):80-6. doi: 10.1016/j.midw.2009.05.010. PMID: 19782445.
5. Muñoz Balbontín, Y., Stewart, D., Shetty, A., Fitton, C. A., McLay, J. S. “Herbal medicinal product use during pregnancy and the postnatal period: A systematic review.” Obstet Gynecol. 2019 Nov;134(5):1088-1100. doi: 10.1097/AOG.0000000000003489.